Een eerlijke prijs

Ik had die artikelen over Fairtrade en de vernieuwde belangstelling voor de lokale boer slechts vluchtig gelezen. Ik heb die artikels opnieuw gelezen. Ik had moeite om het artikel terug te vinden van Olivier De Schutter omdat er geen bronvermelding bij staat. Uiteindelijk is het me toch gelukt. Enfin, ik hoop dat het artikel, dat ik heb teruggevonden, wel degelijk het artikel is waarnaar Boersma en Boudry verwijzen. Onder de invloed van het artikel van Boersma en Boudry verwachtte ik me aan een pleidooi van de zoveelste wereldverbeteraar. Maar niets was minder waar. De dialectiek werd opnieuw op gang getrokken en ik moest mijn gedacht bijstellen. Ik dacht aan de commentaar van Anita:

Ik word duizelig bij het lezen van deze tekst over fenomenologie (maar dat zal wel aan mij liggen). Hegel stelt "Stappen zetten op weg naar kennis". Ik blijf precies alleen maar stappen. Help!!! Zo krijg ik een hekel aan Hegel en medelijden met beginners.

Dat is een van de mooiste commentaren die ik ooit gelezen heb op de Fenomenologie van de Geest. En het spijt me, we zijn er nog niet, nog niet helemaal.

We beginnen met het artikel over Fairtrade Belgium. Het artikel vertrekt van een onderzoek dat Fairtrade Belgium uitvoerde bij 1.000 Belgen, in samenwerking met onderzoeksbureau Dynata. Het is dus ook gebaseerd op statistieken, weliswaar gemaakt door een commercieel bedrijf en niet door onafhankelijke wetenschappers.

Deze statistieken tonen dat:

1. de voorkeur voor lokale producten tijdens de coronacrisis gestegen is met 42 procent;
2. voor Fairtrade-producten gaat het om een toename van 23 procent;
3. bijna de helft van de Belgen (45 procent) zegt na de lockdown meer aandacht te willen besteden aan duurzame voeding dan voor de crisis;
4. de verkoop van de buurtwinkels sneller groeit dan die van supermarkten;
5. 60 procent zich nu meer bewust is van de rol van de telers en boeren in onze voeding;
6. een gelijkaardig percentage (60 percent) zegt dat de crisis ertoe heeft geleid dat ze meer belang hechten aan de vergoeding van boeren die hun voedsel verbouwen;
7. na de crisis gaan:
   1. 23 procent winkelen bij lokale supermarkten of kruideniers;
   2. 21 percent bij openluchtmarkten;
   3. 33 percent, rechtstreeks bij de boer;
8. zeven op de tien Belgen van mening is dat overheden moeten helpen bij de transitie naar een duurzamere economie;
9. 70 procent achter een verlaging staat van de btw op lokale, biologische en/of eerlijke producten;

De commentaar op deze cijfers van Nicolas Lambert, directeur van Fairtrade Belgium:

Deze cijfers geven heel duidelijk aan dat de coronacrisis onze manier van denken over voedsel sterk heeft beïnvloed. Een opmerkelijke evolutie, zeker als je weet dat bijna driekwart (71 procent) van de respondenten omwille van de crisis meer aandacht besteedt aan zijn uitgaven.”

“De overheden beschikken dan weer over de nodige hefbomen om deze belangrijke maatschappelijke trend verder te stimuleren. 70 procent van onze respondenten staat bijvoorbeeld achter een verlaging van de btw op lokale, biologische en/of eerlijke producten. Een partij die durft te pleiten voor een dergelijke maatregel, zal dus kunnen rekenen op steun van de bevolking.”

De commentaar op deze statitiestieken van Johan Vrancken, managing director van onderzoeksbureau Nielsen:

“Tijdens de lockdown merkten we een sterke stijging op van de verkoop van Fairtrade-producten in supermarkten. Terwijl de koffieverkoop sinds het begin van de lockdown met 19,8 procent is gestegen, is de Fairtrade-koffieverkoop met 29,5 procent gestegen. Soortgelijke trends worden waargenomen voor thee en chocolade. We merken ook een consumentenvoorkeur voor buurtwinkels, waarvan de verkoop sneller groeit dan die van supermarkten.”

Als ik dit artikel lees, waar Boersma en Boudry zo tekeer tegen gaan, vind ik weinig terug die beantwoordt aan de kritiek die ze erop geven. In dit artikel gaat over een eerlijke prijs, over het belang van buurtwinkels en openluchtmarkten. Over globalisering of niet wordt hier niet gesproken. Moet ik het artikel van Beursma en Boudry lezen als een neo-liberale aanval op de fairtrade gedachte?

Laten we nu eens kijken naar het andere artikel waar Boudry en Boersma te keer tegen gaan, namelijk het artikel met de ondertitel Plots komt de lokale boer weer in beeld.

Daar komen twee thema's aan bod:

1. de industriële landbouw verhoogt de kans op ­pandemieën;
2. de industriële landbouw maakt ons afhankelijk van inter­nationale voedingsstromen

Om de klimaatimpact van de internationale industriële landbouw aan te tonen citeert het artikel Marjolein Visser, hoofd van de ­onderzoekscel AgroEcologie aan de ULB:

‘Een systeem ­gebaseerd op energievretende technologieën en fossiele brandstoffen, uitputting van de bodem, kunstmest en vervuiling.’

De centrale stelling van dit artikel luid:

Het besef daagt dat de industriële landbouw een van de drijfveren is achter het ontstaan van pandemieën (DS 18 april). Waar bossen gekapt worden en plantages inhaken op de habitats van wilde dieren verstoren, krijgen virussen de kans om over te springen van dieren op mensen. Ook de veeteeltbedrijven, waar tienduizenden kippen of varkens opeen gehokt zitten, bleken al broeihaarden voor infectieziekten als de vogel- of varkensgriep.

Boersma en Boudry halen in hun artikel wetenschappelijke studies aan die deze stellingen moeten onderuithalen.

Het eerste probleem hierbij is dat die stellingen ook door experten worden ondersteund. De auteurs waarnaar verwezen wordt zijn

• Marjolein Visser Onderzoekscel AgroEcologie ULB
• Olivier De Schutter International Panel of Experts on Sustainable Food Systems
• Joachim Declerck Directeur Architecture Workroom
• Henk Renting Docent ­Aeres Hogeschool Almere.

Het tweede probleem is dat heel veel inzichten door de bronnen van beide artikelen worden gedeeld. De ene gaat meer nadruk leggen op sociale gelijkheid, de andere meer op individuele vrijheid en de vrije markt. De stap van statistiek naar politiek en ethiek is bijzonder moeilijk is. Hoe wetenschappelijk de artikels waarnaar verwezen wordt ook mogen zijn, het besluit van de auteurs blijft m.i. een mening.

Ook deze auteurs spreken zich niet tegen globalisering an-sich uit, en ook niet tegen betaalbare prijzen voor het voedsel. Ik begrijp hun kritiek op de landbouwindustrie niet als een roep om terug te keren naar de ambachtelijke landbouw...

De wetenschappelijke artikels uit het artikel van Boersma en Boudry vullen m.i. de inzichten, die in de aangevallen artikels worden uiteengezet, aan, ze verbeteren ze op bepaalde punten en stellen sommige besluiten in vraag. Maar ik zie geen twee vijandige kampen: het kamp van de 'wetenschappers' en het kamp van de dromende, elitaire en afschuwelijke wereldverbeteraars die geen moer geven om de toegankelijkheid van voedsel voor de armen en gezellig zitten te genieten van hun ambachtelijk gemaakte porto.

Ik blijf zitten met de vraag waarom Boersma en Boudry de techniek van de banbliksem gebruiken om mensen met een enigzins andere mening de mond te snoeren.

Bronnen

1. Maarten Boudry en Hidde Boersma, De onwelgevallige waarheid die liefhebbers van lokaal en biologisch voedsel weigeren te erkennen, De Morgen, 14 mei 2020
2. Redactie en Belga, Fairtrade Belgium: ‘Belg wil na coronacrisis meer lokale en faire producten’, 8 mei 2020
   Meer en meer Belgen kiezen tijdens de coronacrisis voor duurzaam voedsel en geven aan dat ook nadien te zullen blijven doen. Dat blijkt uit onderzoek dat Fairtrade Belgium uitvoerde bij 1.000 Belgen, in samenwerking met onderzoeksbureau Dynata.

3. Ine Renson, Veroorzaakt de coronacrisis een omwenteling in de landbouw? Plots komt de lokale boer weer in beeld, zaterdag 2 mei 2020
   De industriële landbouw verhoogt de kans op ­pandemieën en maakt ons afhankelijk van inter­nationale voedingsstromen. Gaat het globale voedselsysteem versneld op de schop? ‘Anders eten en consumeren vergt een ­kolossale revolutie die je niet ­teweegbrengt in enkele weken van huisarrest.’